Hüseyin Aksel
Mali Müşavir/Kurucu
| Firma | Corpinet |
| e-Posta |
| huseyin.aksel@corpinet.com |
| Telefon |
| 0532 4460768 |
| Web Sitesi |
| www.corpinet.com |
| Uzmanlık Alanları |
|
- KVKK - Şirket Kuruluş ve Devri - Vergi - Yazılım ve Dijital Dönüşüm |
Kıdem tazminatı, Bir yıllık çalışma süresini dolduran işçinin iş sözleşmesinin Kanunda belirtilen sebeplerden biriyle son bulması halinde, işçiye (veya kanuni mirasçılarına) kıdemi ve ücreti dikkate alınarak işverence ödenmesi gereken bir tazminattır. İşçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için, iş sözleşmesinin Kanunda öngörülen ve kıdem tazminatına hak kazandıran hallerden biri ile sona ermiş olması ve işçinin en az bir yıllık kıdeme sahip olması gerekir.
Yargıtay’a göre; işverene ait bir ya da birkaç işyerinde belli bir süre çalışmış bir işçinin işini kaybetmesi halinde işinde yıpranması yeni bir iş edinmede karşılaşacağı güçlükler ve işyerine sağladığı katkı göz önüne alınarak geçmiş hizmetlerine karşılık işveren tarafından kanuni esaslar dahilinde verilen toplu paraya “kıdem tazminatı” denilmektedir.
Kıdem tazminatları iş sözleşmesinin bitmesi ile birlikte derhal ödenmelidir. Fakat toplu iş sözleşmesinde bu konuda makul bir süre belirlenmiş olabilir. Bu durumda söz konusu tazminat en geç o sürenin sonunda ödenmiş olmalıdır. Aksi durumda kıdem tazminatına mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı üzerinden faiz alma hakkı doğar. İşçi bu hakkını dava açmak yoluyla elde edebilecektir. Kıdem tazminatı için dava açmadan önce arabulucuya başvurulması zorunludur. Kıdem tazminatı alacağı için zamanaşımı süresi 5 (beş) yıldır. (4857 Sayılı Kanun, Ek madde 3) Kıdem tazminatı ve tüm personel süreçlerinizi Corpinet ile dijitale taşıyın. www.corpinet.com
Kıdem Tazminatı Hesaplama Şartları Nelerdir?
- Bir tam yıl çalışma şartı,
- Hizmet Sözleşmesinin İş Kanunu’na tabi olması,
- İşveren tarafından haklı bir neden olmaksızın işten çıkarılmış olması ya da işçinin kendisinin haklı bir nedenle işten ayrılması (işveren tarafından ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışlar neticesinde vb.) ,
- İşçinin askerlik nedeniyle işten ayrılması, kadın işçinin evlendikten sonra 1 yıl içerisinde işten ayrılması.
Kıdem tazminatı hesaplama yaparken, işçinin aldığı son ücret dikkate alınır. Şayet işçi, ücretini parça başı, akort, götürü veya yüzde usulü gibi usullerle alıyorsa, ücret sabit olmayacağından son bir yıllık süre içinde ödenen ücretin o süre içinde çalışılan günlere bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama ücret esas alınacaktır. (1475 Sayılı Kanun 14. madde)
Ayrıca “…kıdem tazminatına esas olacak ücretin hesabında 26. maddenin birinci fıkrasında yazılı ücrete ilaveten işçiye sağlanmış olan para ve para ile ölçülmesi mümkün akdi ve kanundan doğan menfaatler de göz önünde tutulur.” 1475 Sayılı Kanun 14. madde) 4857 Sayılı Yasanın 120. maddesi ve geçici 6. maddesinin atıf yaptığı 1475 Sayılı Yasanın 14. maddesi uyarınca kıdem tazminatı şu şekilde hesaplanmaktadır:
- İşçinin brüt çıplak günlük ücreti belirlenir ve yasa gereği 30 ile çarpılır.
- Bu ücrete süreklilik ve düzenlilik arz eden sosyal yardım ve benzeri ücret ekleri ilave edilir.(yol, yemek yardımı vb.)
- Düzenlilik arz eden ikramiye gibi yılın belli periyotlarında yapılan yardımlar, ücrete endeksli ise son ücret üzerinden günlüğünün bulunması gerekir.
- Primlerin ücretin asli unsuru olarak kabul edilmesi halinde son 1 yıl içinde ödenen primler üzerinden günlük tutar bulunarak kıdeme esas ücrete ilavesi gerekir.
- Giydirilmiş ücret hesabında değişkenlerin tamamının brüt tutar üzerinden baz alınması gerekir. Kıdem tazminatından damga vergisi dışında kesinti yapılamaz.
- 2023 Yılının İlk Döneminde Uygulanacak Kıdem Tazminatı Tavanı
| Dönemi | Tutarı (TL) |
| 01/01/2023 – 30/06/2023 | 19.982,83 TL |
Kıdem Tazminatı Zamanaşımı ve Faiz
- Zamanaşımı: Kıdem tazminatı ilişkin davalar önceden, hakkın doğumundan itibaren, Türk Borçlar Kanunu’nun 125. maddesi uyarınca 10 yıllık zamanaşımına tabi tutulmuştu. Fakat 7036 SK. ile 25/10/2017 tarihinden itibaren bu tarih sonrası yapılan fesihlerde kıdem tazminatı alacağında zamanaşımı süresi 5 yıl olarak belirlenmiştir. Buna arabuluculukta geçen süre de eklenmelidir. Kıdem tazminatında zamanaşımının başlangıcı fesih tarihidir.
- Faiz: Kıdem tazminatının zamanında ödenmemesi sebebiyle açılacak davanın sonunda hakim gecikme süresi için, ödenmeyen süreye göre fesih tarihinden itibaren mevduata fiilen uygulanan en yüksek faizin ödenmesine hükmeder. Dava ıslah edilse de dava ve ıslah tarihinden değil fesih tarihinden itibaren faiz yürütülmelidir.
İşçilerin kıdemleri, iş sözleşmesinin devam etmiş veya aralıklarla yenilenmiş olmasına bakılmaksızın, aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde çalıştığı süreler göz önüne alınarak hesaplanır (1475 Sayılı İşk.14/2).
İşçilerin kıdemleri, iş sözleşmesinin devam etmiş veya aralıklarla yenilenmiş olmasına bakılmaksızın, aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde çalıştığı süreler göz önüne alınarak hesaplanır (1475 sayılı İşK.14/2). Bu işyerlerinin farklı işkollarında faaliyet gösteriyor olmasının veya işçinin bu işyerlerinde farklı işler yapmış olmasının bir önemi yoktur. Yine aralıklarla yapılan iş sözleşmeleri arasında geçen sürenin zamanaşımı definin ileri sürülmesi halinde önceki çalışma sonrasında ara verilen dönem 10 yılı aşmışsa önceki hizmet bakımından kıdem tazminatı hesaplanması mümkün olmaz. 7036 sayılı Kanun dönemi sonrasındaki fasılalarda ise herhalde bu sürenin 5 yıl olarak değerlendirilmesi gerekecektir.
Kıdem tazminatı hesapla yaparken ücret işçinin net ücreti değil; brüt ücreti esas alınır. Kıdem tazminatı hesaplanırken, sigorta primi, vergi, sendika aidatı gibi kesintiler yapılmadan önceki ücret esas alınır.
Kıdem Tazminatı Hesaplamada Dikkat Edilmesi Gerekenler
Kıdem tazminatı, Kanunda belirtilen asgari bir çalışma süresini dolduran işçinin iş sözleşmesinin yine Kanunda belirtilen sebeplerden biriyle son bulması halinde, işçiye (veya kanuni mirasçılarına) kıdemi ve ücreti dikkate alınarak işverence ödenmesi gereken bir tazminattır. İşçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için, iş sözleşmesinin Kanunda öngörülen ve kıdem tazminatına hak kazandıran hallerden biri ile sona ermiş olması ve işçinin en az bir yıllık kıdeme sahip olması gerekir. 4857 Sayılı Yasa 120. maddesi ve geçici 6 maddenin atıf yaptığı 1475 Sayılı Yasam uyarınca kıdem tazminatının hesabi şu şekilde olmalıdır.
- İşçinin brüt çıplak günlük yevmiyesi belirlenir. TİS. ya da bireysel hizmet akdi daha fazla bir yevmiye öngörülmemiş ise yasa gereği 30 ile çarpılır. 30 gün üzeri kararlaştırılabilirse de tavanın aşılmaması gerekir.
- Bu ücrete süreklilik ve düzenlilik arz eden sosyal yardım ve benzeri ücret ekleri ilave edilir. Örneğin yol ve yemek yardımı gibi. Ancak, bu gibi yardımlar ay içinde fiilen çalışılan gün üzerinden yapıldığından haftada 6 gün çalışan işçi için 26,5 gün çalışılan işyerlerinde 22 günlük tutar ilave edilir. Ayni yardımlarda ve yemek yardımında işverene maliyeti baz alınır.
- Düzenlilik arz eden ikramiye gibi yılın belli periyotlarında yapılan yardımla ücrete endeksli ise son ücret üzerinden günlüğünün bulunması gerekir. Ancak ücrete endeksli olmayan ikramiye benzeri ödemelerin son 1 yıl içindeki ödemeler toplan 365’e bölünerek günlüğü bulunur.
- Prim, satıştaki başarı şartına bağlı ise kıdeme esas ücrete ilave edilmez. Ancak uygulamada çıplak ücret tutarı hatta daha fazlası prim ödemelerinin bulunduğu da görülmektedir. Bu halde primlerin ücretin asli unsuru olarak kabulü ile kıdeme esas ücrete ilavesi gerekir. Burada da son 1 yıl içinde ödenen/hak edilen primler üzerinde günlük tutar bulunur.
- TİS. uygulamalarında da TİS. ile sağlanan yemek, yol, aile, bayram harçlı ikramiye, ilave tediyenin de kıdeme esas ücrete ilavesi gerekir.
- Kıdem tazminatı hesabında 1 tam yıl için 30 günlük giydirilmiş ücret baz alındığında yıldan arta kalan süreler ise ay ve gün sayısı baz alınarak hesaplanır. Giydirilmiş ücret hesabında değişkenlerin tamamının brüt tutar üzerinden alınması gerekir.
- Ayni yardımlar bordrolaştırılmadığından brüt tutar aynı zamanda net tutardır.
- Kıdem tazminatından damga vergisi dışında kesinti yapılamaz. Bu oran 01.01.2014 tarihinden itibaren binde 7,59 dur. Kıdem hesabına giydirilmiş ücrete eklenen yol ve yemek gibi yardımlar aydaki gün sayısı 30 ile değil fiili çalışılan yani faydalanılan gün sayısı ile çarpılarak bulunur. Çalışma olmayan hafta tatili günlerinde yol ve yemek yardımı olmadığından bu günler hesaba dahil edilmez. Aksi taktirde işçi lehine fazla hesaplama yapılmış olur.
Kıdem Tazminatı Hesaplama Yargıtay Emsal Kararları
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 20.5.1991 Tarih 725/8693
- Kıdem Tazminatı Hesaplama
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 09.07.2018 tarih, Esas: 2015/20880, Karar: 2018/14952
- Kıdem Tazminatı Hesaplama
Ankara BAM. 7. Hukuk Dairesi, 06.03.2018 Tarih, Esas: 2017/2288, Karar: 2018/527
- Kıdem Tazminatı Hesaplama
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 16.09.2020 Tarih, Esas: 2016/22038, Karar: 2020/8023
- Kıdem Tazminatı Hesaplama
